Waar een meisje dat zo weinig mocht, zoveel moed vandaan haalde

Beschermde opvoeding

Toen Hannie zeven jaar was overleed haar oudere zusje aan difterie en werd zij enig kind. Hierdoor waren haar ouders extra bezorgd dat haar ook iets zou overkomen en werd Hannie heel beschermd opgevoed. Als klein meisje heeft ze dit wellicht niet zo erg gevonden omdat het niet direct in strijd was met haar natuur: ze was een heel leergierig kind dat altijd in de boeken zat. Op school zijn zulke meisjes meestal niet populair en een roodharige was toen, bij gebrek aan klasgenoten van heinde en ver, toch al de vreemde eend in de bijt.

Politiek in plaats van buiten spelen

Dit wil niet zeggen dat ze niet wist wat er in de wereld gebeurde, integendeel. Haar ouders kwamen allebei uit fel socialistische kringen én uit het onderwijs. Thuis werd er veel over politiek en nieuwsfeiten gepraat, waar Hannie al jong net zo hard over meediscussieerde. Op dit gebied liep ze voor op haar leeftijdgenootjes die zich nog niet bezighielden met zaken als de grote geldontwaarding of de vreemde verkiezingsuitslagen bij onze oosterburen… Wat ze ook van haar ouders overnam was een sterk rechtvaardigheidsgevoel en een afkeer van discriminatie en standsverschil.

Ook bij vader idealen voor carrière

In het verzuilde Nederland kreeg haar vader vanwege zijn socialistische achtergrond geen kans om carrière te maken in het onderwijs, terwijl hij daarvoor zeker de capaciteiten had. Als alternatief wist hij wel op te klimmen tot directeur van de Handelsavondschool, wat liefdewerk en waar men het minder nauw nam met politieke voorkeuren. Dit wetende moet het voor Hannie, die met gemak het gymnasium had kunnen halen, extra wrang geweest zijn dat ze naar de HBS moest omdat die dichter bij huis was! De bezorgdheid van haar ouders bleek sterker dan trots of ambities.

De beste van de klas

Echter de HBS-B opleiding, die ze als beste van de klas doorliep (er is een rapport bewaard gebleven met drie tienen waarvan één voor Duits), gaf haar toch de mogelijkheid te gaan studeren. Ze gaat naar de universiteit in Amsterdam. Met als einddoel een baan bij een internationale organisatie zoals de Volkerenbond, waarbij ze echt iets aan de wereldvrede zou kunnen bijdragen, schreef ze zich in 1938 in voor een rechtenstudie. Wonderwel mocht ze van haar ouders in Amsterdam samenwonen met twee studiegenootjes, waardoor er een wereld voor haar open ging en het echte leven leek te beginnen.

De vleugels uitslaan in een gevaarlijke tijd

Ze werd lid van een dispuut en kreeg nu echte vriendinnen met wie ze op haar eigen niveau kon discussiëren. Aan stof daarvoor ontbrak het niet op de drempel van de oorlog. Omdat twee van deze vriendinnen Joods waren werd ze rechtstreeks geconfronteerd met het racistische beleid van het naziregime. Ze aarzelde geen moment om hen uit de brand te helpen met risico voor zichzelf. Haar eerste verzetsdaad was het stelen van identiteitsbewijzen uit kleedkamers van zwembaden, die ze ter vervalsing inleverde bij een studente die in contact stond met het nog prille verzet. Bovendien hielp ze één van de twee aan een onderduikadres: bij haar eigen Haarlemse ouders. Politiek bevlogen als die waren, konden die dit ook aan; gelukkig nog niet wetende waar hun dochter later nog meer toe in staat bleek te zijn. Dit zou hen nog vele grijze haren bezorgen.

Van zakkenrollen tot verstrekkende daden

Nadat Hannie weigerde de loyaliteitsverklaring aan de bezetter te tekenen, mocht ze niet verder studeren en rolde ze gaandeweg geheel het verzet in. De steeds gevaarlijkere acties waaraan ze deelnam werden haar legendarische en verfilmde geschiedenis. In deze kringen vond ze opnieuw twee, maar heel andere vriendinnen. Dat de zusjes Truus en Freddy Oversteegen veel durfden lijkt logisch. Als dochters uit een arbeidersmilieu en tevens eenoudergezin met een stoere, gescheiden moeder die van meet af aan in het verzet zat, hadden ze een jeugd gehad die in niets leek op die van Hannie. Wat ze wel gemeen hadden, waren hun politieke denkbeelden, moed en felheid. Het blijft een interessant raadsel hoe Hannie op dit gebied hun gelijke bleek te zijn, haar beschermde opvoeding ten spijt. Het zal een combinatie zijn geweest van een sterk karakter waardoor ze geen angst kende en het tijdsgewricht waarin de nazi's haar alles afnamen wat ze net had bemachtigd: vrijheid, mogelijkheden tot ontplooiing en echte vrienden.