Voltooid verleden: de 1e Rijkskweekschool voor onderwijzers te Haarlem

Haarlem 1896-1915

Stel je voor: 1896 een vochtige kelderwoning ook wel potjeshuis genoemd, weinig of geen daglicht.  Eerlijk gezegd: ik kan me er weinig bij voorstellen. Soms vertelt mijn tante Petronella over vroeger trots op haar man, die ze steunt door dik en dun.

Trots ook op het Haarlem van toen. De Grote Markt die nog een echte markt is met groenten maar vooral de lapjesmarkt is voor haar een Eldorado. De twee jaar vóór haar zwangerschap loopt ze regelmatig van Haarlem naar Zwanenburg. Vader en moeder en de broers en zus kunnen wel wat hulp gebruiken.  IJs is zó druk met werk en studie. Alleen op zondag loopt hij weleens mee. Klagen, nee dat hoort niet bij mijn tante.  Rondom haar verjaardag weet ze het zeker: we krijgen een kind.

28 oktober 1899          Cornelis Adrianus van Zonen wordt geboren.

16 januari 1900           is hij overleden aan longontsteking. En Pietje krijgt de mededeling: ‘U zult nooit meer een kind kunnen baren.’

1 februari 1901           verliest ze haar zus Gieltje aan de tering

21 februari 1902         sterft haar vader Adriaan Boellaard 57 jaar oud.

6 juni 1906                 de grote dag: echtpaar van Zonen Boellaard bij koninklijk besluit aan gesteld als conciërge echtpaar voor de Rijkskweekschool voor onderwijzers te Haarlem.

De woning aan de Koudenhorn wordt betrokken, Van de Ley was nog directeur.

En jawel ook de vrouw speelde destijds een belangrijke rol in het leven van kwekelingen en docenten. Hoe belangrijk leerde ik van oude archiefstukken: kwekelingen leerlingen van een zogenoemde leerschool worden uit geheel Nederland gehaald. Jongens met het beste eindrapport van een lagere school, worden onder gebracht in kosthuizen.

Deze mensen zijn verantwoordelijk voor: tactvolle leiding, ernstig toezicht op (school) opvoeding en gedrag. Beloning: fl. 300.- per jaar.  In de notulen van 1910-1911 lees ik: Er zijn weinig beschaafde lieden te vinden die jongens tussen 14 en 19 jaar goed kunnen voeden en opvoeden voor dit bedrag.

Later, bij het betreden van het pand aan de Leidsevaart 1915 wordt het bedrag met 60 gulden per jaar verhoogd. Op die locatie vestigde de school zich voor het eerst in een pand dat speciaal voor de geldende eisen was gebouwd met nr. 218 de dienstwoning. Kort daarvoor, in oktober 1914, kreeg het gebouw tijdelijk een andere bestemming. Het gebouw was nog niet helemaal voltooid en daarom kon het even dienstdoen als opvang voor Belgische vluchtelingen. De eerste wereldoorlog was aangebroken in augustus 1914, de Duitse legers rukten op door België.

Mijn tante wordt geacht ‘een oogje in het zeil’ te houden, ze is verantwoordelijk voor het schoonhouden van het gebouw, neemt personeel aan voor  onderhoud van alle ruimten en voor de eindexamens lichamelijke opvoeding  moest het benodigde textiel  gewassen en gestreken worden. Deze rol wordt niet beschreven in de taakomschrijving.

Ik heb haar weleens gevraagd: Stel dat U kinderen zou hebben was er dan ook de speciale vermelding ‘conciërge-echtpaar’ geweest? ‘Ach kind, dat weet ik niet, ik heb daar nooit naar gevraagd. Ik krijg goed betaald voor het werk wat ik doe en je oom ook. Dus daar moet je niet over zeuren.’

Ze vertelt veel liever over haar beroemde kwekelingen, zoals Jac. P. Thijssen, en over de tijd ná de Koudenhorn, aan de Leidsevaart no.218-220 vanaf 1915.