Mensen spreken met hun portemonnee

Wie ben je en waar sta je voor?

“Wij zijn echte makers, mijn man Boudewijn van den Bosch en ik. Samen hebben we Studio Hamerhaai opgericht, waar we in onze eigen werkplaats zelf ontworpen design maken. Onze eerste liefde is werken met gebruikt hout. Doodzonde om dat weg te gooien en bovendien heeft gebruikt hout een verhaal, dat we weer leuk vinden om te vertellen. Onze ‘Lamp op hout’ bijvoorbeeld wordt gemaakt van eikenhouten restmateriaal van onze buurman. Hij maakt er kozijnen van en wij maken van zijn resthout een lamp.”

Wat ze bij Studio Hamerhaai doen, is wat we tegenwoordig upcycling noemen; van afval iets maken dat waardevol is voor andere mensen.

“We zijn continue op zoek naar het antwoord op de vraag: Hoe kunnen we iets een nieuw leven geven? We zijn ons ervan bewust dat alles door iemand wordt gemaakt, er zit tijd en energie in. Wij worden er dan ook blij van om niet alleen afval of restmaterialen te hergebruiken (recycle), maar er ook nog waarde aan toe te voegen door er een nieuw product van te maken (upcycle), waar iemand anders weer plezier aan beleeft.”

Wat is jullie achtergrond?

“We werkten vroeger allebei in de televisiewereld, maar we besloten ons hart te volgen. Boudewijn had als hobby al meubels maken en we wilden iets doen wat we leuk vinden. We zijn nogal eigenwijze mensen met een eigen smaak. Het creatieve heeft er altijd al ingezeten bij ons. Als we iets nodig hadden en het niet konden vinden, maakten we het zelf. We zijn echte scharrelaars. Boudewijn vindt altijd materialen op Marktplaats. Niet alleen voor Studio Hamerhaai, maar ook voor in huis bijvoorbeeld. En ik vind altijd kleding op de vrijmarkt op Koningsdag. Het is voor ons vanzelfsprekend dat je bewust omgaat met energie en materialen. Dat komt terug in ons werk.”

Hoe komen jullie aan dat hout?

“Lange tijd gebruikten we kisten waar glasplaten in werden vervoerd, maar dit bronmateriaal raakte op. Boudewijn vroeg zich af wie er nog meer veel kisten had en moest opeens aan het Rijksmuseum denken. Daar was een grote renovatie aan de gang en alle dure kunstwerken stonden in de opslag, vanzelfsprekend in kisten van goede kwaliteit. Boudewijn heeft diverse curatoren aangeschreven en ontving uiteindelijk een brief van de hoofdcurator. We moesten nog even geduld hebben, maar daarna mochten we ze hebben.”

Hun geduld werd beloond. Toen de renovatie klaar was en de kisten overbodig waren geworden, mochten Boudewijn en Niki ze komen halen uit het depot in de polder. Dat was een zwaarbeveiligde plek, waar vroeger de euro’s van De Koninklijke Nederlandse Munt lagen opgeslagen. Hun oogst was groot.

“Maar liefst tien grote vrachtwagens vol konden we ophalen. Als je de kisten uit elkaar haalt, krijg je heel goed plaatmateriaal. We waren zo onder de indruk van de kwaliteit van het hout en het opgedrukte grafisch design, dat we er iets speciaals mee wilden doen.”

Met een grote glimlach vervolgt ze: “De verwondering over het feit dat dit hout miljoenen euro’s kostende kunstwerken heeft beschermd, bracht ons op het idee van ‘De Rijkswachters’. Het hout heeft de kunstobjecten ook tijdens hun reis over de wereld voor exposities in verschillende musea beschermd. De bijbehorende documentatie is bewaard gebleven en betreft een lijst, waar nauwkeurig op staat in welke kist welke kunst werd bewaard. Wij maken robots van dit waardevolle resthout en noemen ze Rijkswachters, omdat dat lange tijd hun taak was. Waarom robots? We houden van robots!”

Alle robots zijn uniek (want allemaal hun eigen oorspronkelijk grafisch design), handgemaakt en hebben een eigen nummer.

“Dat nummer vertelt welke kunst De Rijkswachter heeft beschermd. Ondertussen hebben we diverse Rijkswachters ontworpen, van groot tot klein. Sommige zijn een object en andere hebben de functie van lamp gekregen. Het is ongelofelijk hoe goed De Rijkswachters zijn ontvangen, vooral na een artikel in de Volkskrant liep het storm.”

Door de enorme en niet aflatende waardering van anderen is Niki blij verrast.

“We zijn er voor de grap mee begonnen, maar na drieënhalf jaar blijft het doorgaan. Ik blijf het bijzonder vinden dat mensen hun zuurverdiende geld uitgeven aan iets dat wij maken. Ik geloof dat mensen met hun portemonnee spreken. Als je iets betaalt, dan zeg je dat je het goed vindt.”

Met haar werk en levenshouding hoopt Niki ook anderen te inspireren om bewust duurzamere keuzes te maken.

“Als iedereen zijn best doet, zijn al die druppels samen een flinke regenbui. Je kunt niet alles tegelijk en er zijn altijd verbeterpunten. Het begint bij bewustwording en de keuzes die je maakt. Als ik zie dat een T-shirt vijf euro kost bij de Primark, dan denk ik: Dat kan niet. Wat moet dat wel niet betekenen voor degene die dit heeft gemaakt? Dat koop ik dus niet. Onze dochters dragen tweedehandskleding, alleen de leggings zijn nieuw, want daar komen altijd gaten in.”

Ze hebben twee dochters, een van drie en een van zes jaar, die het bewust leven en upcyclen met de paplepel krijgen ingegoten.

“Voor ons is het heel normaal om zo te leven. Als er iets kapot gaat, dan is de eerste vraag altijd: Kun je het maken? Dan maken we het. Dat gaat van een paraplu tot een onderdeel van een kinderservies. We gebruiken wel vaak secondelijm en al is dat waarschijnlijk niet zo milieuvriendelijk, je gebruikt de spullen wel langer. We doen het zo goed mogelijk en op een manier die we verantwoord vinden. Dat is een afweging die je bewust maakt.”

Ook zakelijk komen ze voor dit soort dilemma’s te staan.

“We willen dat zoveel mogelijk mensen van onze ontwerpen kunnen genieten. Dat betekent dat we rekening houden met de materialen, maar ook in de gaten moeten houden dat het voor veel mensen betaalbaar blijft. Neem nu de schroeven die we gebruiken. Ik weet zeker dat er duurzamere zijn, maar ik ben er nog niet aan toegekomen om dat uit te zoeken. Wij doen ook ons best, maar zijn niet perfect.”

Waar haal jij je inspiratie vandaan?

“Boudewijn loopt over van de ideeën, dus aan inspiratie hebben we geen gebrek. Onze Grijper Lamp bijvoorbeeld is geïnspireerd  door de grijpers op de kermis. We inspireren elkaar en zijn echte scharrelaars, in de beste zin van het woord. Door het materiaal, de vorm of de voorgeschiedenis van het restmateriaal of afval komen de ideeën vanzelf.”

Met hun werk inspireren ze ook scholieren en grote partijen zoals TenneT, een energiebedrijf.

“We werken samen met andere bedrijven en met het Hout- en Meubileringscollege. De stagairs proberen we iets mee te geven in het leven. Het is leuk om te zien dat ze groeien in hun werkhouding en bewustzijn. Stiekem worden ze ook gevoed door Radio 1, de zender die Boudewijn altijd op heeft staan. Hij neemt zijn werk als stagebegeleider heel serieus, ondermeer omdat we met gevaarlijke machines werken.”

Voor de nabije toekomst is er zicht op een mooi nieuw project.

“We hoorden dat TenneT hier in de buurt elektriciteitsmasten gaat vervangen en hebben ze benaderd voor de isolatoren. Zij staan gelukkig open voor samenwerking. We willen met de isolatoren nieuwe ontwerpen maken en vertellen wat voor functie ze eerst hebben gehad. Het is nog een project in ontwikkeling, maar we hebben er heel veel zin in.”